De toekomst van de globale aanvoerketens

De economische realiteit die we in de nasleep van de Covid schok kennen, zijnde stokkende aanvoerketens en inflatoire druk, heeft een diepe indruk nagelaten. Niet alleen op u en ons maar zeker ook op de bedrijven die in deze economisch woelige wateren moeten navigeren. Na decennia van Just In Time aanvoerketens, geoptimaliseerd voor kosten en een daarbij vervagende betekenis van het woord inflatie, rijst de vraag of we vandaag aan een structureel kantelpunt zijn aangekomen? Een vraag die op alle niveaus van de samenleving leeft. Van de man in de straat die zijn facturen in snel tempo ziet stijgen tot de bobo’s in Davos die de lange termijn implicaties proberen in te schatten.

Zo presenteerde het consultancy bedrijf Accenture op het recente World Economic Forum in Davos een studie waaruit blijkt dat de economische schade voor Europa in 2023 alleen al - door slecht draaiende aanvoerketens, oorlog en de resulterende inflatie - tot 930 miljard EUR kan oplopen in geval van een aanslepend Russisch conflict. Dat zou 7,7% van het Europese BBP betekenen. Voor de goede orde, dit was hun meest pessimistische scenario.

Vanwaar komen we? Just in time.

Decennialang hebben we in het Westen kunnen genieten van goedkopere productiefaciliteiten in het Oosten. Sinds de toetreding in 2001 van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WHO) is die trend nog versneld. Het Just in time (JIT) principe, bedacht door Toyota, werd daarenboven dé managementfilosofie die levering en productie zodanig op elkaar afstemden dat er amper voorraden nodig waren omdat alles precies op tijd geleverd werd. Voorraad gerelateerde kosten werden als dusdanig tot een minimum beperkt. Goedkoper produceren en amper voorraden, het Walhalla.

De recente ontwikkelingen hebben echter aangetoond dat we niet altijd op het Oosten kunnen blijven rekenen voor de vlotte bevoorrading van onze goederen. Ten eerste heeft het Chinese zero-covid beleid grote productieregio’s maanden stilgelegd waardoor er vandaag nog steeds lange wachttijden bestaan voor allerlei producten. Van wagens, over spelconsoles tot zonnepanelen. Daarnaast bleek dat ook de logistieke keten zo scherp was afgesteld op het Just in time principe dat de transport industrie veel minder veerkrachtig bleek dan wel gehoopt. Zo zagen we ellenlange rijen transportschepen wekenlang wachten voor de haven van Long Beach, Los Angeles en werden containers bij aflading uitzonderlijk tot vier hoog opgestapeld omdat het grondtransport niet kon volgen. Deze factoren maken dat het transportaanbod de vraag vandaag niet kan bijhouden en dat hogere prijzen het gevolg zijn.

Het is de vraag of Westerse bedrijven hun aanvoerketens in de toekomst zo gaan blijven organiseren. Een studie van het McKinsey Global Institute uit augustus 2020 argumenteerde reeds dat schokken in de aanvoerketen meer frequent zullen voorkomen en ook meer en meer impact zullen hebben. Veranderingen in het milieu en in de wereldeconomie doen de frequentie en omvang van deze schokken toenemen. Naarmate een nieuwe multipolaire wereld vorm krijgt, zien we meer handelsgeschillen, hogere tarieven en meer geopolitieke onzekerheid. Ook de toegenomen afhankelijkheid van digitale systemen verhoogt de blootstelling aan een grote verscheidenheid van cyberaanvallen. Als gevolg van deze veranderende omgeving zouden bedrijven volgens de studie 42% van hun jaarlijkse EBITDA kunnen verliezen op een decennium (zie grafiek 1).

Naast deze economische argumenten zijn er ook geopolitieke argumenten die maken dat Westerse landen minder afhankelijk willen worden van het Oosten en met name van China en Rusland. De VS ziet China steeds meer als een dreiging voor zijn hegemonie. Europa heeft sinds kort dan weer een reële dreiging gevonden in Rusland. Nationale veiligheid wordt topprioriteit.

Tot slot komen duurzaamheid en klimaat meer en meer op de voorgrond in bedrijfsbeslissingen onder druk van de consument en aandeelhouders. Goederen aanvoeren vanuit de andere kant van de wereld mag dan economisch nog wel voordeliger zijn; is het ook voor ons milieu de juiste keuze?

Deze ontwikkelingen op economisch, geopolitiek en ideologisch vlak zijn gegronde redenen voor Westerse bedrijven om hun aanvoerketens serieus onder de loep te nemen. Desalniettemin zijn er ook nog steeds argumenten om dit niet te doen. Ontstaat er een nieuwe trend of is het een tijdelijke reactie op recente ontwikkelingen?

Waar gaan we naartoe? Just in case.

In februari 2022 kwam consultant BCI Global naar buiten met een studie waaruit blijkt dat meer dan 60% van de ondervraagden overweegt om hun productie te ‘reshoren’1 (zie grafiek 2). Daarbij werd wel gemeld dat slechts een deel van de productie daarvoor in aanmerking zou komen.

Just in Case wordt in elk geval aangedragen als de nieuwe manier van organiseren. Veerkrachtig (aanvoerzekerheid), relevant (waardevol) en duurzaam (circulair) zijn pilaren waarop deze manier van organiseren is gestoeld eerder dan kosten. Het doel van Just in Case is om de kans te minimaliseren dat een product niet meer op voorraad is. Het kost dus meer aan voorraad gerelateerde kosten maar je minimaliseert de kans dat je het product niet kan aanbieden.

Als Just in Case ingang vindt, is het niet van vandaag op morgen dat aanvoerketens kunnen worden ontmanteld en opgezet. Dit hele proces zal tijd vergen terwijl bedrijven hun dagdagelijkse activiteiten moeten blijven beheren. ‘Reshoring’ en ‘nearshoring’2 zullen daarbij een belangrijke rol spelen naast een wijdere uitrol van ‘dual-‘ of ‘multi-sourcing’3 strategieën.

Als we kijken naar investeringsmogelijkheden in en de gevolgen voor Europese bedrijven zien we vooral opportuniteiten in de Europese lage loon landen in Oosten Centraal Europa. Landen zoals Polen, Tsjechië, Hongarije en Turkije, eventueel aangevuld met enkele Noord-Afrikaanse landen, kunnen hier bovengemiddeld van profiteren. Het opzetten van nieuwe infrastructuur zoals bijvoorbeeld productiefaciliteiten, een geoptimaliseerd transportnet vanuit Centraal en Oost-Europa naar West-Europa en de nieuwste communicatiekanalen vormen een uitdaging in een woelig Europa maar bieden eveneens opportuniteiten.

ie nieuwe ontwikkelingen bieden voor bedrijven immers ook onmiddellijk de mogelijkheid om de productie verder te digitaliseren en te robotiseren. De steeds geavanceerdere automatiseringstechnieken maken dat het belang van loonkost afneemt. Bedrijven actief in het uitbouwen van fysieke productiehallen, aanleg & exploitatie van wegen en treinsporen, communicatie-infrastructuur, supply chain consultancy, robotisering en dergelijken kunnen hier wel bij varen. Bedrijven actief in het globaal vervoer zullen zich moeten aanpassen aan een veranderende realiteit.