Ouders die tijdens hun leven al aan de kinderen hebben uitgedeeld, stellen zich soms terecht de vraag of dit na hun overlijden geen aanleiding kan geven tot conflicten.

• “Wat als je het ene kind iets hebt gegeven dat na verloop van tijd in waarde is gestegen dan wat het andere kind heeft ontvangen?”
• “Wat als je doelbewust één van de kinderen die het wat moeilijker heeft, een extra ruggensteuntje hebt gegeven en niet wil dat bij je overlijden de andere kinderen hiervoor compensatie eisen?”

Hieronder bespreken we kort enkele begrippen en technieken die mogelijk een oplossing kunnen bieden.

Schenking op voorschot of buiten erfdeel?

Indien je als schenker de absolute gelijkheid tussen de kinderen wil behouden, dan zal je schenken ‘als voorschot op erfenis’. Vaak gebeurt het dat alle kinderen tegelijkertijd een zelfde schenking krijgen, bijvoorbeeld een som geld of wanneer je een beleggingsportefeuille aan de kinderen in onverdeeldheid schenkt.

Het kan echter even goed dat één van de kinderen nu al geld nodig heeft om bijvoorbeeld een onroerend goed te kopen, maar dat dit voor de andere kinderen nog niet aan de orde is. In dat geval kan je perfect aan het ene kind schenken als voorschot op erfenis en aan de andere nog niets. Mocht je dan toch overlijden vooraleer de andere kinderen eenzelfde schenking hebben gekregen, dan zal het reeds geschonken bedrag aangerekend worden op het erfdeel van het desbetreffende kind. Op die manier zullen ze allemaal evenveel gekregen hebben.

Wens je echter doelbewust aan één van de kinderen meer te geven dan aan de anderen, dan moet je schenken buiten erfdeel. In dat geval zal de schenking worden aangerekend op het ‘beschikbaar deel’. Sinds 1 september 2018 bedraagt dit beschikbaar deel, ongeacht hoeveel kinderen je hebt, de helft van de zogenaamde ‘fictieve massa’. Die fictieve massa bestaat uit wat er overblijft bij jouw overlijden (de nalatenschap) vermeerderd met de (geïndexeerde) waarde van de reeds geschonken goederen.

Globale of punctuele erfovereenkomst

Sinds de nieuwe erfwet is het mogelijk erfovereenkomsten af te sluiten. Dit is een afwijking van het principiële verbod om overeenkomsten te maken over erfenissen die nog niet zijn opengevallen en is daarom ook aan zware vormvoorwaarden verbonden. Zo is het vereist dat dit bij notariële akte wordt vastgelegd, zodat elke erfgenaam minstens een maand van te voren het ontwerp ontvangt.

Zo’n erfovereenkomst kan heel punctueel zijn. Zo kunnen erfgenamen:

• zich akkoord verklaren met de waardering van een geschonken goed in het kader van de latere inbreng. De erflater is dan zeker dat de erfgenamen later de geschatte waarde van de geschonken goederen niet zullen betwisten.
• vooraf al akkoord gaan zich niet te beroepen op hun reserve bij het openvallen van de nalatenschap en dus verzaken aan een mogelijk claim tot inkorting.

Testament met strafbeding

Zo’n erfovereenkomst is toch wel aan een redelijk zware procedure gebonden. Hierdoor kunnen ouders vrezen dat de weg ernaar toe op zich al een heel zware bron van discussie en onrust kan worden in de familie. Dan kan een testament met een strafclausule of strafbeding misschien wel een elegantere oplossing zijn om latere discussies te vermijden tussen de erfgenamen.

In zo’n strafbeding kan vermeld worden dat de erflater wenst dat zijn erfgenamen de erfenis en de voorafgaande schenkingen niet zullen betwisten (omdat de ouder naar eer en geweten vindt dat er een billijke verdeling heeft plaatsgevonden tussen alle afstammelingen). Echter, indien één van de kinderen toch zou menen misdeeld te zijn geweest en eist dat er correcties plaatsvinden omdat een ander kind teveel zou hebben gekregen, dan bepaalt het testament dat in dat geval het ‘stoute kind’ zal beperkt worden tot zijn reserve (die normaliter minder zal zijn dan zijn erfdeel).